Menstruatiecyclus: de 4 fases van je cyclus uitgelegd

Wat is de menstruatiecyclus?

De menstruatiecyclus verwijst naar de maandelijkse veranderingen in het vrouwelijk lichaam en de hormoonbalans. De menstruatiecyclus is dan ook meer dan alleen ongesteld zijn. Het is een keten van gebeurtenissen in de hersenen, eierstokken en baarmoeder die aangestuurd worden door de hormonen oestrogeen, progesteron, FSH (follikel stimulerend hormoon) en LH (luteïniserend hormoon).¹ 

De vrouwelijke cyclus duurt gemiddeld 28 dagen, maar dit kan variëren van persoon tot persoon. Van een gezonde cyclus wordt doorgaans gesproken wanneer deze tussen de 21 en 35 dagen duurt. Vrouwen die geen hormonale anticonceptie gebruiken, worden één keer per cyclus ongesteld. De menstruatiecyclus kan opgedeeld worden in vier fases:

Fase 1: menstruatie (dag 1-5)

Wanneer er tijdens de vorige cyclus geen bevruchting heeft plaatsgevonden, wordt tijdens de menstruatie het baarmoederslijmvlies – ook wel endometrium genoemd – afgestoten en uit het lichaam verwijdert. Dit resulteert in menstruatiebloedingen die gewoonlijk tussen de drie en zeven dagen aanhouden. Gedurende je hele menstruatie verlies je ongeveer 30 tot 60 milliliter bloed, wat neerkomt op ongeveer twee tot vier eetlepels.²

Tijdens je menstruatie zijn de niveaus van de hormonen oestrogeen en progesteron op hun laagst (zie figuur 1), wat automatisch een effect heeft op hoe jij je voelt. In deze periode is het dan ook normaal dat je wat minder energie hebt en soms wat ongemak ervaart. Wees lief voor jezelf, doe rustig aan en plan de eerste paar dagen van je menstruatie geen intensieve activiteiten. Ervaar je heftig ongemak? In dat geval kan jouw hormoonbalans wellicht wat ondersteuning gebruiken. 

Figuur 1: hormonen tijdens de menstruatiecyclus.

Fase 2: folliculaire fase (dag 1-14)

De folliculaire fase start op de eerste dag van de menstruatie en eindigt bij de ovulatie. Tijdens de menstruatie begint de hypofyse al met de productie van het follikelstimulerend hormoon (FSH) (zie figuur 1). FSH stimuleert de ontwikkeling van ongeveer 5 tot 20 follikels – kleine blaasjes met eicellen – in de eierstokken. Normaal gesproken groeit slechts één follikel uit tot een eicel, terwijl de andere follikels afsterven. Terwijl het dominante follikel zich ontwikkelt, produceert deze oestrogeen, een hormoon dat de verdikking van het baarmoederslijmvlies bevordert om het voor te bereiden op een mogelijke zwangerschap.

De gemiddelde lengte van de folliculaire fase is 14-16 dagen. Maar afhankelijk van je cyclus kan deze fase tussen de 11 en 27 dagen duren.

De lengte van je folliculaire fase hangt gedeeltelijk af van de hoeveelheid tijd die het dominante follikel nodig heeft om te rijpen. Wanneer de follikel langzaam rijpt, duurt de folliculaire fase langer wat automatisch ook van invloed is op de lengte van je menstruatiecyclus.

Een lange folliculaire fase betekent dat het meer tijd kost voordat je ovuleert. Onder andere langdurig gebruik van de anticonceptiepil kan de folliculaire fase verlengen. Daarnaast kan een lage vitamine D-waarde verband houden met een langere folliculaire fase.³

Fase 3: ovulatie of eisprong (dag 14)

Halverwege de cyclus, rond dag 14, vindt de ovulatie (eisprong) plaats. Aan het einde van de folliculaire fase zorgt het hoge oestrogeengehalte ervoor dat de hypofyse in de hersenen luteïniserend hormoon (LH) afgeeft (zie figuur 1). Als gevolg hiervan laat de dominante follikel de volwassen eicel vrij in een van de twee eileiders. Deze overgang van eierstok naar de eileider wordt ovulatie genoemd. Dit is tevens de vruchtbare periode want de daaropvolgende 12 tot 24 uur kan de rijpe eicel bevrucht worden. Het hormoon oestrogeen daalt terwijl het progesteronniveau stijgt (zie figuur 1).

Wil jij weten wanneer jouw eisprong plaatsvindt? Lees dan ons blog over ovulatie berekenen.

Fase 4: luteale fase (dag 15-28)

Na de eisprong vindt de luteale fase plaats. Tijdens deze fase transformeert de overgebleven follikel in iets wat we het corpus luteum noemen. Het corpus luteum produceert de hormonen progesteron en (een beetje) oestrogeen. Door de afgifte van deze hormonen wordt de baarmoeder voorbereidt op een mogelijke zwangerschap. Het baarmoederslijmvlies wordt dikker (zie figuur 2) en aangevuld met extra voedingsstoffen om een bevruchte eicel goed te kunnen te ontvangen.

Wanneer de eicel is bevrucht, wordt de aanmaak van humaan choriongonadotrofine (hCG) gestimuleerd. Het hormoon hCG helpt het corpus luteum te behouden en houdt de baarmoederwand dik. Het is tevens het hormoon wat gedetecteerd wordt op zwangerschapstests.

Als er geen bevruchting optreedt, begint het corpus luteum af te breken en dalen de oestrogeen- en progesteronniveaus (zie figuur 1 & 2). Dit veroorzaakt het begin van de menstruatie en de cyclus begint opnieuw.

Benieuwd hoe je met je voeding kunt inspelen op je cyclus? Bekijk dan het blog over eten volgens je menstruatiecyclus.

Figuur 2: het baarmoederslijmvlies (endometrium) tijdens de menstruatiecyclus.

Bevruchting en zwangerschap

Als er tijdens de ovulatie een eicel wordt bevrucht door een zaadcel, vindt er mogelijk een zwangerschap plaats. De bevruchte eicel reist door de eileider naar de baarmoeder, waar het zich innestelt in het verdikte baarmoederslijmvlies. Als er geen bevruchting plaatsvindt, begint de cyclus opnieuw met de menstruatie.

Van menarche tot menopauze

De eerste menstruatie wordt ook wel menarche genoemd. De meeste meisjes worden voor de eerste keer ongesteld wanneer ze tussen de 10 en 16 jaar oud zijn.⁴ De menstruatiecyclus begint vaak onregelmatig doordat het hormonale systeem van het lichaam nog aan het rijpen is. Het kan enige tijd duren voordat de eierstokken en hormoonproductie volledig volwassen zijn. Dit proces kan enkele jaren duren, en gedurende die tijd kan de menstruatiecyclus geleidelijk aan regelmatiger worden.

In het begin kan de cyclus variëren in lengte, de hoeveelheid bloedverlies kan schommelen, en soms kunnen er zelfs maanden zijn zonder menstruatie. Ook kan er sprake zijn van verschillende menstruatieklachten. Sommige meisjes beginnen daarom al vroeg aan de anticonceptiepil. Laat je daarvoor wel goed adviseren en overweeg de voor- en nadelen. 

Lees ook onze blogs met de beste voeding bij een hormonale disbalans en leefstijltips om de hormoonbalans te ondersteunen.

Menopauze

Van de 1 à 2 miljoen eicellen waarmee een meisje wordt geboren, blijven er op 37-jarige leeftijd ongeveer 25.000 over.⁵ Zelfs vóór de eerste menstruatie is de eicelreserve al geslonken. De overgang naar de menopauze – perimenopauze of overgang genoemd – begint doorgaans tussen de leeftijd van 45 en 50 jaar.⁶ Tijdens deze fase neemt de folliculaire functie langzaam af en daalt de productie van oestrogeen en progesteron. Het is letterlijk een overgangsperiode waarin het lichaam een nieuwe balans zoekt.

De dalende hormoonspiegels worden helaas wel vaak gekenmerkt door ongemak. Zo kunnen de hormoonschommelingen zorgen voor een onregelmatige (en steeds langer uitblijvende) menstruatie, vermindert libido, vertraagde stofwisseling, gewichtstoename, opvliegers, slaapproblemen en stemmingswisselingen. Wanneer de menstruatie twaalf maanden is uitgebleven, komt een vrouw in de menopauze.

Lees ook ons blog met feiten en fabels over de menopauze. 

Tot slot

De menstruatiecyclus is een complex samenspel van hormonen wat zich maandelijks herhaalt in het vrouwelijk lichaam. Het begrijpen van de verschillende fases van de cyclus kan jou helpen jouw lichaam en vruchtbaarheid beter te begrijpen. 

Advies nodig over je menstruatiecyclus?

Onze productadviseurs beantwoorden graag al jouw vragen en geven gratis advies op maat.

Vraag gratis advies aan

Britt

Productadviseur