Vierkante ogen? Alles over schermtijd en blauw licht

Blauw licht: wat is het?

Waarschijnlijk heb je ooit op school geleerd dat licht uit een spectrum van kleuren bestaat, waaronder rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo en violet. Elk van deze kleuren heeft een golflengte die we uitdrukken in nanometer. Hiervoor geldt in principe dat hoe lager deze golflengte is, des te hoger de energie van de straling is.

Blauw licht wordt ook wel hoogenergetisch zichtbaar licht (HEV) genoemd. De golflengte ervan ligt gemiddeld tussen de 400 en 500 nanometer, wat lager is dan de andere kleuren in het zichtbare lichtspectrum, zoals rood en groen.¹ Onze ogen worden dagelijks blootgesteld aan dit licht, door zowel natuurlijke bronnen als zonlicht, als door kunstmatige bronnen zoals beeldschermen en andere elektronische apparaten.

Hoe reageert het lichaam op blauw licht?

Onze ogen bevatten lichtgevoelige cellen genaamd fotoreceptoren. Deze cellen zijn verantwoordelijke voor het omzetten van licht in een soort elektrische signalen die ze naar de hersenen sturen. Hiervan kennen we soorten: kegeltjes, die kleur en dus blauw licht waarnemen, en staafjes, die lichtintensiteit waarnemen. Je hersenen gebruiken de elektrische signalen afkomstig uit de fotoreceptoren om een beeld te vormen, hetgeen dat je ziet.

Daarnaast bevinden zich zogenaamde ipRGC’s in het netvlies, dat staat voor intrinsiek fotosensitieve retinale ganglioncellen. Ze zorgen wanneer nodig voor onder andere pupilvernauwing en reguleren het circadiaanse ritme, oftewel: je interne klok. Vangen ze bijvoorbeeld blauw licht op, dan sturen deze ipRGC’s signalen naar de suprachiasmatische kern (SCN), de ‘meesterklok’ van het lichaam.

Wanneer de SCN signalen ontvangt van de ipRGC’s over de aanwezigheid van blauw licht, dan is dit een teken dat het dag is en je in actie moet komen. Dit stimuleert de aanmaak van het hormoon cortisol waardoor je ontwaakt en alert wordt. De productie van melatonine – het slaaphormoon –  wordt hierdoor onderdrukt.

Het leed dat schermtijd heet

Tegenwoordig neemt het blauwe licht na zonsondergang echter niet meer af. We worden omringt door kunstmatige bronnen als beeldschermen die de aanmaak van melatonine onderdrukken. Vervolgens val je ‘s avonds moeilijker in slaap en is de slaapkwaliteit een stuk minder. Op de langere termijn verstoort dit je slaap-waakritme met alle gevolgen voor je gezondheid van dien.

Het belang van een goed slaap-waakritme gaat veel verder dan alleen hoe uitgerust je bent. Dit zijn de belangrijkste gezondheidsproblemen die verband houden met een verstoord circadiaans ritme:^2,3

• Slaapstoornissen
• Droge ogen door een verstoorde afscheiding van het traanvocht
• Verminderde mentale en cognitieve prestaties
• Verhoogd risico op psychische problemen
• Verhoogd risico op problemen met de bloeddruk en het hart
• Verstoorde glucose- en energiehuishouding
• Gewichtstoename
• Veranderde samenstelling van de darmmicrobioom
• Verstoorde hormoonhuishouding

Daarnaast kan blauw licht, omdat het een hogere energie heeft, het netvlies doordringen en bij langdurige blootstelling de fotoreceptoren beschadigen. Op de langere termijn kan dit bijdragen aan allerlei oogproblemen.⁴

Zorgen over toegenomen schermtijd van kinderen

“Kinderen meer op scherm dan ooit, kwart van baby’s meer dan twee uur per dag”, zo luidde onlangs het nieuwsbericht van de NOS. Hoewel alle educatieve apps ook veel bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen, zorgt het huidige mediagebruik voor grote zorgen. Zowel leren als ontspannen gaat tegenwoordig via beeldschermen.

Wat zijn mogelijke negatieve gevolgen van te veel schermtijd bij kinderen?⁵

• Ontwikkelingsproblemen gerelateerd aan taal, cognitieve functies, motoriek en sociale vaardigheden
• Minder fysieke activiteit waardoor het risico op overgewicht toeneemt
• Symptomen van angst, depressie, slaap- en aandachtsproblemen door social mediagebruik

WHO: gemiddelde schermtijd kinderen in Nederland te hoog

In Nederland hebben kinderen tot 6 jaar een gemiddelde schermtijd van 100 minuten, en geven ouders van baby’s van 9 tot 12 maanden toe dat hun kind minstens twee uur per dag wordt blootgesteld aan beeldschermen.⁶ Dit is meer dan wat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert.

De WHO zegt in haar laatste aanbevelingen onder andere dat kinderen onder de leeftijd van 1 jaar helemaal nog niet naar schermen zouden moeten kijken. Voor kinderen onder de leeftijd van 5 raden ze aan de schermtijd te beperken tot een uur per dag of minder.⁷ Maar hoe breng je de schermtijd van je kind effectief omlaag?

Schermtijd kind verminderen: 6 nuttige tips

De schermtijd van je kind verminderen is zo eenvoudig nog niet. Zo maken scholen gebruik van computers en tablets en hebben ze vanaf jonge leeftijd al smartphones. Daarnaast geven
veel ouders toe dankzij het schermgebruik van hun kinderen een rustmomentje voor zichzelf te hebben.⁶

1. Geef het goede voorbeeld

Goed voorbeeld doet volgen. Mocht je dit nog niet doen, begin dan eens met eten aan de tafel zonder TV en smartphones.

2. Creëer schermvrije zones en tijden

Denk aan geen televisies in de eetkamers en slaapkamers of geen schermtijd na een bepaalde tijd.

3. Stimuleer alternatieve activiteiten

Moedig je kinderen aan om bijvoorbeeld te sporten, iets creatiefs te doen, buiten te spelen of boeken te lezen. Daarnaast is dit de uitgelezen kans om gezamenlijke activiteiten die iedereen ontspanning opleveren te introduceren, zoals samen een stukje lezen voor het slapengaan of een ouderwets bord- of kaartenspel spelen.

4. Monitor het schermgebruik

Hiervoor zijn ook verschillende apps beschikbaar. Daarmee ben je op de hoogte van de soorten media en inhoud die je kinderen consumeren en kies je eventueel samen kwalitatievere alternatieven.

5. Introduceer de 20-20-2 regel

Deze regel staat voor elke 20 minuten schermtijd 20 seconde in de verte kijken, het liefst naar buiten. En minstens 2 uur per dag buiten doorbrengen.

6. Communiceer waarom het nodig is

Geen kind wordt blij van nieuwe regels. Leg daarom uit waarom de regels belangrijk zijn en dat ze vooral niet bedoeld zijn als straf.

Tot slot

Blauw licht en schermtijd vormen een steeds groter onderdeel van ons dagelijkse leven. Het is daarom belangrijk om je bewust te zijn van de effecten ervan op onze gezondheid en ontwikkeling. Ga er verantwoord mee om en werk aan het omlaag brengen van zowel de schermtijd van je kind(eren), als die van jezelf. Een verantwoord gebruik van beeldschermen is nu belangrijker dan ooit te voren voor het behouden van ons welzijn in dit digitale tijdperk.

Advies nodig over je ogen?

Onze productadviseurs beantwoorden graag al jouw vragen en geven gratis advies op maat.

Vraag gratis advies aan

Britt

Productadviseur