Wat zijn eiwitten en waar zijn ze goed voor?

Wil je graag lezen waar (veel) eiwitten in zitten? Lees dan ons vorige artikel. 

Wat zijn eiwitten: betekenis

Eiwitten zijn onmisbare bestanddelen bij een gezond voedingspatroon en vormen samen met koolhydraten en vetten de belangrijkste voedingsstoffen. Waar koolhydraten en vetten belangrijke energiedragers zijn, hebben eiwitten de rol als belangrijke bouwstof. Ze zijn volkomen onmisbaar bij de opbouw van cellen, celstructuren, de aanmaak van hormonen, neurotransmitters, enzymen en bij het onderhoud van het spierstelsel. Zonder voldoende eiwit is leven niet mogelijk!¹

De werkelijke bouwstenen zijn de aminozuren, waaruit eiwitten zijn opgebouwd. Elke lichaamscel heeft aminozuren nodig om daarmee de eiwitten te kunnen samenstellen die nodig zijn voor onder andere opbouw en herstel van spieren, botten, haren en nagels. Er zijn twintig van deze aminozuren die ons lichaam nodig heeft om daaruit eiwitten te maken. Twaalf van deze aminozuren maakt het lichaam zelf aan, acht aminozuren krijgen we binnen via ons voedsel. Deze acht aminozuren noemen we daarom ‘essentieel’, de twaalf aminozuren ‘niet-essentieel’. Essentiële aminozuren zijn lysine, fenylalanine, tryptofaan, methionine, threonine, leucine, isoleucine en valine. 

Deze aminozuren zijn op hun beurt voor een groot gedeelte samengesteld uit de elementen koolstof (C), waterstof (H), zuurstof (O) en stikstof (N). De aanwezigheid van stikstof is erg kenmerkend voor eiwitten.² Ze vormen hierdoor de enige stikstofbron die het lichaam kan benutten. Het stikstofgehalte van eiwit is ongeveer 16 procent. Sommige aminozuren bevatten ook de elementen zwavel (S), fosfor (P), ijzer (FE) of jodium (J). 

Hoewel er twintig aminozuren zijn komen ze in verscheidene samenstellingen voor. Dit maakt eiwitten zeer complexe structuren. Een eiwitmolecuul kan uit meer dan 500 aminozuren in een specifieke volgorde bestaan. Zo bestaat een relatief eenvoudig eiwitmolecuul als lactoglobuline (eiwitten in melk) uit 1864 koolstofatomen, 3012 waterstofatomen, 576 zuurstofatomen, 468 stikstofatomen en 21 waterstofatomen. Dit even ter informatie voor de scheikundigen onder ons.^3,4

Waar zijn eiwitten goed voor?

Zoals gezegd zijn eiwitten belangrijkste bouwstoffen die we nodig hebben om ons lichaam in optimale staat te krijgen. Een optimale eiwitinname is van belang vanwege de functies van eiwitten:

• Eiwit levert energie: per gram 4 kilocalorieën
• Ze zijn betrokken bij spieropbouw en het herstel na spierafbraak
• De huid, botten, haren en spieren zijn opgebouwd uit eiwitten
• Ze maken hormonen, enzymen en neurotransmitters aan
• Antilichamen (afweerstoffen) zijn eiwitten
• Ze zijn essentieel voor de opbouw en het herstel van lichaamscellen
• Ze spelen een rol bij het transport van stoffen in het bloed en cellen3

We blijven graag herhalen dat het belangrijk is om eiwitrijk te eten. Op die manier kan eiwit haar werk doen wat jouw gezondheid ten goede komt. Daar zit echter wel een limiet aan, meer eiwitten eten is echt niet altijd beter. Dat werkt zo: de aminozuren komen bij de vertering vrij en het lichaam neemt ze op via het bloed om te transporteren naar de lever en andere weefsels. Het lichaam maakt hier vervolgens lichaamseiwit aan om de functies uit te voeren. Hoe meer spiermassa je hebt, hoe groter de eiwitbuffer (opslag) is. Een overschot aan eiwitten gebruikt het lichaam vervolgens als bron van energie, het wordt omgezet in glucose, een gedeelte verlaat het lichaam via de urine maar óók kan eiwit als vet worden opgeslagen. Eiwitten bevatten calorieën; je kunt dus dik worden van te veel eiwitten. Alles in de juiste verhoudingen!³

Lees meer over verzuurde spieren en de juiste voeding in ons blog Verzuring & spieren: 6 voedingstips tegen verzuurde spieren.

Wanneer heb je een eiwit tekort? 

Een extreem voorbeeld van een eiwit tekort is als kinderen langdurig te weinig eiwitten binnenkrijgen waardoor problemen in de groei of ontwikkeling kunnen ontstaan. Je ziet dat spieren zich slecht ontwikkelen wat uiteindelijk zelfs de dood tot gevolg kan hebben. In Nederland komen dit soort extreme situaties niet voor, in bepaalde ontwikkelingslanden wel. Vaak gaat dit hand in hand met een tekort aan voedsel in het algemeen.

Bovengenoemde situatie komt in Nederland niet voor, maar toch kan het lichaam wel signalen geven dat je een tekort hebt aan eiwitten. Wanneer je structureel te weinig eiwitten binnenkrijgt leidt dat namelijk op korte termijn tot afbraak van spierweefsel. Dit zie je vooral bij een voedingspatroon waarbij weinig calorieën worden gegeten zoals bij een (streng) dieet of uithongering. Op lange termijn leidt een tekort aan eiwit tot gebrek aan spierkracht en een verminderde weerstand.

Andere effecten van een eiwit tekort zijn:

• Broze nagels
• Wondjes die niet goed genezen
• Haarverlies of dun of dof haar
• Erg trek hebben in eten (vooral in hartig eten)
• Slecht herstel na het sporten 
• Zweet dat naar ammoniak ruikt door het verbranden van spierweefsel
• Een verzwakt immuunsysteem
• Kortademigheid (door tekort aan aminozuren die zuurstoftoevoer regelen)

Wanneer je denkt een tekort te hebben aan eiwitten is het handig om je huidige voedingspatroon onder de loep te nemen - eventueel met behulp van een expert - om te bekijken of je te weinig eiwitten binnenkrijgt. Je kunt het ook bij de huisarts laten onderzoeken door middel van een bloedonderzoek. Wacht hier niet te lang mee om schade aan je lichaam te voorkomen!³

Tot slot

Dit artikel heeft laten zien dat zonder voldoende eiwit leven niet mogelijk is. Welk voedingspatroon je ook aanhangt, de inname van eiwitten moet (ruim) voldoende zijn. De kracht van eiwitten is namelijk groot en aan elk lichamelijk proces staat eiwit aan de basis. Logischerwijs gaat je gezondheid dan ook achteruit wanneer je een tekort hebt aan deze voedingsstof.

Dit kun je merken aan spierverlies, verminderde spierkracht of onder andere een verslechterde weerstand. Bij twijfel kan het raadzaam zijn op onderzoek uit te gaan met behulp van een expert of de huisarts. Gezondheid is een groot goed dus wacht niet te lang bij twijfels!

Advies nodig over eiwitten?

Onze productadviseurs beantwoorden graag al jouw vragen en geven gratis advies op maat.

Vraag gratis advies aan

Britt

Productadviseur