Vraag gratis advies aan
Doe de Vitaminetest
Collageen en vitamine C: hoe werken ze samen?
Collageen en vitamine C zie je vaak samen in supplementen. De meeste mensen weten dat deze combinatie voordelen kan bieden. Maar waarom werken juist deze twee stoffen zo goed samen? In dit blog lees je alles over de werking van collageen en vitamine C in het lichaam.
Lees verder onder de afbeelding
Onderwerpen in dit artikel
- Wat is collageen en waarom heeft je lichaam het nodig?
- De rol van vitamine C bij de vorming van collageen
- Hoe ziet de samenwerking tussen collageen en vitamine C er precies uit?
- Wat als je weinig vitamine C binnenkrijgt?
- Hoe zorg je voor een optimale collageenaanmaak?
- Tot slot: collageen dankzij vitamine C
Wat is collageen en waarom heeft je lichaam het nodig?
Collageen is het meest voorkomende eiwit in je lichaam en vormt zo’n 30 procent van alle eiwitten die je hebt. Dit structurele eiwit werkt als een soort biologisch vlechtwerk dat je weefsels stevigheid geeft én flexibel houdt. Het molecuul heeft drie eiwitketens die om elkaar heen draaien in een triple helix, ook wel tropocollageen genoemd. Deze specifieke opbouw zorgt voor de bijzondere eigenschappen van collageen.1
Je vindt collageen op heel veel plekken in je lichaam, met verschillende functies:
- Huid: zorgt voor structuur, stevigheid en elasticiteit
- Botten: geeft flexibiliteit aan het botweefsel
- Pezen en ligamenten: biedt structuur en stevigheid
- Bloedvaten: houdt de vaatwand stevig en toch rekbaar
- Kraakbeen: vormt een schokdempend netwerk in gewrichten
Er bestaan meer dan 25 types collageen. Type I komt het meest voor in huid, botten en pezen. Type II zit vooral in kraakbeen. Type III werkt samen met type I voor extra rekbaarheid.
Ontdek 5 gezondheidsvoordelen in onze blog Waar is collageen goed voor?
De rol van vitamine C bij de vorming van collageen
Vitamine C werkt als cofactor bij de collageenvorming. Zo is het betrokken bij de omzetting van losse eiwitketens naar functioneel collageen. Daarnaast is vitamine C betrokken bij het stabiel houden van de eiwitstructuren en helpt bij de bescherming tegen oxidatieve schade.2 Vitamine C heeft dus twee belangrijke rollen: de aanmaak van collageen mogelijk maken en het bestaande collageen te behouden.
Hoe ziet de samenwerking tussen collageen en vitamine C er precies uit?
De directe samenwerking tussen collageen en vitamine C gebeurt op moleculair niveau in je cellen. Het draait allemaal om één specifiek proces waarbij vitamine C onmisbaar is.
Aminozuren ombouwen met behulp van vitamine C
Fibroblasten, de bindweefselcellen in je lichaam, produceren de voorlopers van collageen. Dit zijn lange eiwitketens, procollageen genoemd, die veel proline en lysine aminozuren bevatten. Op dit moment kunnen deze ketens nog geen stabiele collageenstructuur vormen.1 Dat is waar vitamine C in beeld komt.
Vitamine C is nodig als cofactor voor twee belangrijke enzymen: prolyl- en lysylhydroxylase. Deze enzymen hebben als taak om bepaalde aminozuren om te bouwen. Vitamine C houdt het ijzer in deze enzymen in de actieve vorm (Fe2+) door het steeds weer te reduceren wanneer het oxideert.3 Zo zorgt vitamine C ervoor dat deze enzymen actief blijven.
Met behulp van vitamine C bouwen de enzymen zo’n 50 procent van de proline om tot hydroxyproline.2 Ook wordt een deel van de lysine omgezet in hydroxylysine. Dit omzettingsproces heet hydroxylering: het toevoegen van een hydroxylgroep (-OH).
Het verschil tussen proline/lysine en hydroxyproline/-lysine lijkt klein, maar die extra OH-groep verandert alles. Het geeft de ketens nieuwe bindingsmogelijkheden die ze eerst niet hadden.
Wat gebeurt er dankzij deze samenwerking?
Na de hydroxylering kunnen drie procollageenketens een stabiele triple helix vormen. De hydroxyproline aminozuren kunnen namelijk extra waterstofbruggen tussen de ketens vormen. Deze maken de triple helix zo stevig dat hij ook bij lichaamstemperatuur stabiel blijft. Buiten de fibroblast vormen de hydroxylysine aminozuren cross-links tussen verschillende collageenmoleculen. Zo groeit het uit tot een stevig netwerk dat je weefsels hun kracht geeft.1
De échte samenwerking tussen collageen en vitamine C vindt dus plaats tijdens die hydroxylering. Vitamine C maakt zo de collageensynthese mogelijk en alles wat volgt is een resultaat van die ene belangrijke stap.
Wat als je weinig vitamine C binnenkrijgt?
Als je vitamine C-inname laag is, kan dat de hydroxylering van proline en lysine minder efficiënt maken. Die enzymen kunnen nu eenmaal minder goed hun werk doen zonder deze cofactor.1 Het gevolg is dat er collageen ontstaat met weinig hydroxyproline en hydroxylysine.
Dit collageen heeft andere eigenschappen dan normaal gehydroxyleerd collageen. De triple helix structuur wordt minder stabiel omdat er minder waterstofbruggen gevormd kunnen worden.1 Waar normaal gehydroxyleerd collageen ruim boven lichaamstemperatuur stabiel blijft, wordt collageen met weinig hydroxyproline veel eerder instabiel.
Deze verminderde stabiliteit beïnvloedt de kwaliteit van het nieuwe collageen dat je lichaam aanmaakt. Het collageennetwerk in je weefsels mist dan zijn normale stevigheid en structuur.
Hoe zorg je voor een optimale collageenaanmaak?
Voor een goede collageenaanmaak heeft je lichaam zowel bouwstenen voor collageen als voldoende vitamine C nodig. Beide kun je via voeding binnenkrijgen, al werkt dat voor elk van de twee op een andere manier.
Vitamine C uit groenten en fruit
Je lichaam kan vitamine C niet zelf aanmaken en nauwelijks opslaan, dus je hebt echt dagelijks bronnen nodig. Citrusvruchten bevatten veel vitamine C, maar ook paprika’s, broccoli en aardbeien. Kiwi’s bevatten zelfs meer per 100 gram dan sinaasappels. Probeer bij elke maaltijd wat groenten of fruit te eten, zo krijg je verspreid over de dag vitamine C binnen.
Hoe je zorgt voor voldoende vitamine C uit voeding lees je in ons eerdere blog.
Collageen uit dierlijke producten
Collageen zelf vind je vooral in dierlijke producten zoals bouillon getrokken van botten, vissenhuid of kippenhuid. Als je deze eet, breekt je lichaam het collageen af tot aminozuren die het weer kan gebruiken voor eigen collageenaanmaak. Gelatine bevat dezelfde aminozuren, die je bijvoorbeeld vindt in zelfgemaakte bouillon die gelei vormt bij afkoelen.
Waar zit collageen in? Ontdek de top 10 voedingsbronnen in ons eerdere blog.
Aminozuren voor collageenopbouw
Ook zonder direct collageen te eten kun je de bouwstoffen binnenkrijgen. Glycine, proline en lysine zijn de belangrijkste aminozuren hiervoor. Deze zitten in eiwitrijke voeding zoals vlees, vis, zuivel, eieren en peulvruchten. Bij plantaardige voeding is het belangrijk om verschillende bronnen te combineren voor een compleet aminozuurprofiel. Je lichaam kan dan zelf collageen aanmaken van deze losse bouwstenen.
Lees ook Hoe kom je als vegan aan voldoende eiwitten?
Andere voedingsstoffen die helpen
Koper en zink spelen ook een rol bij collageenvorming. Koper activeert het enzym lysyl oxidase dat voor cross-linking zorgt.4 Zink ondersteunt de algemene eiwitsynthese waar collageenproductie ook onder valt.5 Noten, zaden en volkoren granen leveren deze mineralen. Ook ijzer is belangrijk omdat de hydroxylase-enzymen dit nodig hebben samen met vitamine C.
Een gevarieerd voedingspatroon met voldoende eiwitten, groenten en fruit levert meestal alle stoffen die je nodig hebt voor een gezonde collageenaanmaak.
Tot slot: collageen dankzij vitamine C
Collageen met vitamine C werkt dus via één belangrijke stap: hydroxylering. Zonder vitamine C kunnen je enzymen proline en lysine niet ombouwen, waardoor collageen minder stabiel is. Met voldoende groenten en fruit plus eiwitrijke voeding beschikt je lichaam over alle bouwstoffen om zelf efficiënt collageen aan te maken.
Referenties
- Fratzl, P. (Ed.). (2008). Collagen: Structure and mechanics (1st ed.). Springer.
- Rocha, M. S., et al. (2024). Clinical studies and meta-analysis on the effects of collagen, vitamin, and nutrient supplementation for the rejuvenation of collagenic fibers. International Journal of Nutrology, 17(1), e24102.
- Vasta, J. D., & Raines, R. T. (2016). Human Collagen Prolyl 4-Hydroxylase Is Activated by Ligands for Its Iron Center. Biochemistry, 55(23), 3224–3233.
- Smith-Mungo, L. I., & Kagan, H. M. (1998). Lysyl oxidase: properties, regulation and multiple functions in biology. Matrix biology : journal of the International Society for Matrix Biology, 16(7), 387–398.
- Hernández-Camacho, J. D., Vicente-García, C., Parsons, D. S., & Navas-Enamorado, I. (2020). Zinc at the crossroads of exercise and proteostasis. Redox biology, 35, 101529.
Onze sportsupplementen zijn NZVT
