Rood vlees is ongezond, toch?

Wat is rood vlees?

Rood vlees is een verzamelnaam voor het vlees van zoogdieren zoals runderen, varkens, schapen, geiten en paarden. De kenmerkende rode kleur wordt veroorzaakt door myoglobine, een eiwit dat zuurstof bindt. Wit vlees bevat een lagere concentratie myoglobine en is afkomstig van dieren zoals kippen, kalkoen, eend en konijn.

Rood vlees is een belangrijk onderdeel van de traditionele Nederlandse keuken. We eten het vaak in de vorm van biefstuk, hamburgers, worst, gehakt en andere vleeswaren. Hoewel vlees niet vaak geassocieerd wordt met nutriënten zoals vitaminen en mineralen, is het wel degelijk een rijke bron van verschillende voedingsstoffen. In onderstaande tabel staan de voedingswaarde van een bereide ribeye.¹

^{Tabel 1: voedingswaarden voor 100 gram bereide ribeye.}

Lees ook ons blog waarin we ingaan op de vraag of verzadigd vet gezond of ongezond is.

Wat is bewerkt vlees?

Bewerkt vlees verwijst naar vleesproducten die veranderd zijn om de smaak, houdbaarheid of textuur te verbeteren. Bewerkingstechnieken kunnen variëren van zouten, drogen, fermenteren en roken tot het toevoegen van chemicaliën of conserveringsmiddelen. Voorbeelden van bewerkt vlees zijn onder andere worstjes, bacon, ham, hotdogs en ingeblikte vleesproducten. Het bewerkingsproces beïnvloedt vaak de voedingswaarde van het product.

Lees meer over geraffineerde en bewerkte voeding in een eerder geschreven artikel.

Wat is biologisch vlees?

Er zijn verschillende manieren om vlees te produceren, waarvan conventioneel en biologisch vlees de bekendste zijn. Daarnaast bestaat er ook nog zoiets als natuurlijke veehouderij. De belangrijkste verschillen tussen deze methodes zijn te vinden in de manier waarop de dieren gehouden worden (zie tabel 2). Conventionele veehouderij is de meest efficiënte manier om vlees te produceren, maar gaat ten koste van dierenwelzijn en milieu. Biologisch en natuurlijk vlees is daarentegen veel duurder om te produceren.

^{Tabel 2: verschillen tussen conventionele, biologische en natuurlijke veehouderij.}

Wat is grasgevoerd vlees?

Grasgevoerd vlees is afkomstig van runderen die het hele jaar door in de natuur grazen. Ze eten alleen gras, kruiden en andere planten die ze in het wild vinden. Biologisch vlees is niet per definitie grasgevoerd vlees, aangezien deze runderen ook graangevoerd mogen worden en delen van het jaar op stal staan.

Grasgevoerd vlees wordt gewaardeerd om zijn betere smaak, rijkdom aan voedingsstoffen en milieuvriendelijke productie. Studies suggereren zelfs dat grasgevoerd vlees meer omega 3-vetzuren en antioxidanten bevat.^2,3

Rood vlees onder vuur

Rood vlees heeft de afgelopen decennia een slechte reputatie verworven. Consumptie van rood vlees wordt al lange tijd in verband gebracht met negatieve effecten op hart en vaten en andere gezondheidskwesties. In 2015 werd rood vlees door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bestempeld als ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’.⁴ Harvard University publiceerde onlangs een onderzoek dat suggereert dat de inname van rood vlees gerelateerd is aan een verhoogd risico op een verstoorde bloedsuikerspiegel.⁵

Deze bevindingen hebben tot veel discussie geleid. Sommigen zijn van mening dat vlees volledig uit het dieet moet worden geschrapt. Ook een recent rapport van de Gezondheidsraad benadrukt dat een voedingspatroon met een overwegend plantaardig karakter gezonder is dan een dieet dat voornamelijk op dierlijke producten is gebaseerd.⁶ Maar waar zijn de adviezen om minder vlees te eten op gebaseerd?

Lees ook ons blog over het carnivoor dieet, een voedingspatroon bestaande uit alleen dierlijke producten.

Voedingsonderzoek: wat vertelt de data echt?

Observationele onderzoeken zijn een veelgebruikte methode om te kijken naar de effecten van voeding op onze gezondheid. Deze studies volgen mensen in hun natuurlijke omgeving zonder invloed uit te oefenen op hun gedrag. Vaak worden hierbij vragenlijsten gebruikt om gegevens te verzamelen over voeding, leefstijl en gezondheid.

Observationele studies kunnen mogelijke verbanden tussen verschillende variabelen aantonen, maar kunnen niet bewijzen dat één variabele de oorzaak is van een andere variabele.

• ONJUIST: het eten van rood vlees verhoogt het risico op een verstoorde bloedsuikerspiegel
• JUIST: het eten van rood vlees is mogelijk geassocieerd met een verhoogd risico op een verstoorde bloedsuikerspiegel

Experimentele setting: onpraktisch en onethisch

Om een oorzakelijk verband aan te tonen is het nodig om een experiment uit te voeren met twee groepen mensen: een experimentele groep en een controlegroep. Aangezien aandoeningen zich pas na tientallen jaren ontwikkelen, zou het onpraktisch en onethisch zijn om mensen zo lang in een experimentele setting te houden.

De nadelen van vragenlijsten

Vragenlijsten worden niet altijd eerlijk ingevuld. Dit komt door factoren zoals sociale wenselijkheid, geheugenverlies en het feit dat mensen niet altijd weten wat ze eten. Mensen zijn geneigd om een mooier plaatje te schetsen van zichzelf. Ze zullen bijvoorbeeld eerder aangeven dat ze regelmatig sporten dan dat ze roken of alcohol drinken. Ook wordt gezonde voeding overschat, en ongezonde voeding onderschat.

Is vlees wel de boosdoener?

Bij observationele onderzoeken is het niet mogelijk om één aspect uit een voedingspatroon te isoleren. Er kan alleen een mogelijk verband gelegd worden tussen twee variabelen. We kunnen simpelweg niet zeggen dat vlees de boosdoener is. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat mensen die vlees eten ook minder fysiek actief zijn, vaker roken of gerookt hebben en een hoger BMI hebben.⁷ Hoe kunnen we met zekerheid stellen dat vlees de oorzaak is en niet het gebrek aan een gezonde leefstijl?

Lees ook ons blog over wat een gezonde leefstijl eigenlijk is.

Wat eet een vleeseter nog meer?

Vlees wordt vaak gegeten in combinatie met andere voedingsmiddelen. Dit is ook terug te zien in de vragenlijst die Harvard University gebruikt heeft in het onderzoek (zie figuur 1).⁸ De vragenlijst bevat een opsomming van vleesproducten zoals hamburgers. Maar verwijst dit dan naar een hamburger met alles erop en eraan (broodjes, patat, cola), of gaat het hier alleen over het vlees? Op de lijst staan verder ook broodjes met vlees, diepvriesmaaltijden en gerechten zoals lasagne, stoofpot en ovenschotel.

^{Figuur 1: vlees/vis sectie van de vragenlijst in het onderzoek van Harvard.}

Harvard University vond op basis van deze vragenlijst een verband tussen het eten van rood vlees en een verhoogd risico op een verstoorde bloedsuikerspiegel. Maar hoe kunnen we hier de invloed van andere voedingsmiddelen volledig uitsluiten?

Bekijk ook onze tips voor een stabiele bloedsuikerwaarde.

Is rood vlees kankerverwekkend?

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft bewerkt vlees geclassificeerd als ‘kankerverwekkend’, in dezelfde categorie als asbest, arseen, tabak en alcohol. Dit betekent dat er voldoende bewijs is dat deze stoffen de ziekte veroorzaken. Het zegt echter niets over hoe krachtig iets is in het ontwikkelen van abnormale celgroei, alleen of het dat wel of niet doet. De WHO baseert deze indeling op basis van bewijskracht, niet naar de grootte van het risico:

• Bewerk vlees: een 18% verhoogd risico op kwaadaardige celdeling in de darmen.
• Roken: een 1.500%-3.000% verhoogd risico op kwaadaardige celdeling in de longen.⁹

Rood vlees wordt door de WHO als ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’ beschouwd. Dit betekent dat er aanwijzingen zijn dat het de ziekte veroorzaakt, maar dat er nog niet genoeg bewijs voor is. Andere zaken die in deze categorie vallen zijn het kappersberoep (door blootstelling aan chemicaliën), het draaien van nachtdiensten, het drinken van hete dranken zoals koffie en thee en het grillen van eten (ook groenten!). De hoeveelheid en frequentie van blootstelling zijn echter van belang voor de toxiciteit van een stof.

Ook aspartaam staat op de lijst van de WHO. Lees hier meer over in ons blog Is aspartaam slecht voor je?

Tot slot: niet al het vlees is hetzelfde

Of rood vlees gezond of ongezond is, is helaas niet zo simpel te stellen. Hoewel onderzoek suggereert dat het eten van rood vlees het risico op bepaalde gezondheidsproblemen kan verhogen, is er geen overtuigend bewijs voor. Een ongezonde leefstijl of andere voedingsmiddelen spelen bovendien ook een rol. Daarnaast kunnen niet alle vleessoorten op één hoop gegooid worden. De kwaliteit hangt af van de manier waarop dieren worden gehouden en het bewerkingsproces. Wil jij genieten van een heerlijk stukje vlees? Kies dan voor onbewerkt biologische of natuurlijke vlees.

Meer advies nodig over de consumptie van vlees?

Onze productadviseurs beantwoorden graag al jouw vragen en geven gratis advies op maat.

Vraag gratis advies aan

Britt

Productadviseur