Oxidatieve stress en vrije radicalen: hoe beïnvloeden ze je?

Betekenis oxidatieve stress en vrije radicalen

Oxidatieve stress en vrije radicalen zijn termen die vaak optreden als we het hebben over celbeschadiging en veroudering. Ze spelen een alledaagse rol in hoe ons lichaam functioneert en reageert op verschillende invloeden van zowel binnen als buiten. Door de betekenis van deze termen te begrijpen, kun je beter inschatten hoe je leefomgeving en gewoontes invloed hebben op je welzijn.

Wat zijn vrije radicalen?

Moleculen bestaan normaal gesproken uit een even aantal elektronen, waardoor ze stabiel zijn. Vrije radicalen hebben echter een oneven aantal elektronen. Door hun tekort aan een elektron, proberen vrije radicalen elektronen te "stelen" van andere moleculen in onze lichaamscellen. Dit kan leiden tot schade aan cellen, DNA en andere belangrijke structuren in je lichaam. Antioxidanten spelen een onmisbare rol omdat ze helpen vrije radicalen te neutraliseren. Ze doneren een elektron aan een vrije radicaal, waardoor deze stabiel en onschadelijk wordt.

Wat is oxidatieve stress?

Oxidatieve stress vindt plaats wanneer de balans tussen vrije radicalen en antioxidanten in je lichaam verstoord raakt. Als er meer vrije radicalen zijn dan dat je lichaam met antioxidanten kan neutraliseren, kan dit leiden tot schade aan cellen. Deze disbalans kan je natuurlijke afweermechanisme beïnvloeden en mogelijk leiden tot serieuze verstoringen van hoe je lichaam normaal werkt.^1,2

Hoe ontstaan vrije radicalen?

Vrije radicalen zijn er altijd, zowel door wat er binnen in ons lichaam gebeurt als door wat we van buitenaf binnenkrijgen. Binnenin ons worden ze gemaakt tijdens normale dagelijkse processen zoals ademhalen en het omzetten van voedsel in energie. Elke keer dat je lichaam zuurstof gebruikt, ontstaat er een klein percentage vrije radicalen als natuurlijk bijproduct.

Naast deze natuurlijke processen kunnen bepaalde omstandigheden, zoals een intensieve workout of zelfs stress, leiden tot een verhoogde aanmaak van vrije radicalen.^1,2

Ook van buitenaf kunnen factoren onze blootstelling aan vrije radicalen opvoeren. Denk aan vervuiling, industriële chemicaliën, sigarettenrook, en zelfs te veel zon. Al deze bronnen zorgen voor extra belasting voor de afweer van je lichaam die deze vrije radicalen onschadelijk proberen te maken.

Hoe beïnvloeden vrije radicalen lichaamscellen?

Vrije radicalen missen een elektron, wat ze onstabiel en reactief maakt. Ze zijn daarom constant op zoek naar andere moleculen waarvan ze een elektron kunnen ‘stelen’. Dit doen ze van moleculen in je huidcellen, bloedcellen of van waar ze maar kunnen. Hierdoor beschadigen ze vaak belangrijke delen van cellen, zoals DNA, eiwitten en celmembranen.¹

Wanneer vrije radicalen elektronen wegnemen van het DNA in onze cellen, kan het mutaties en verstoren van normale celfuncties tot gevolg hebben. Vervolgens kan dit de manier waarop cellen groeien en zich delen beïnvloeden. Ook kunnen eiwitten, die essentieel zijn voor vrijwel alle processen in een cel, hun vorm en functie verliezen als ze door vrije radicalen worden beschadigd. Dit heeft invloed op alles van het transport van stoffen binnen de cel tot hoe cellen met elkaar communiceren.

Verder kunnen vrije radicalen de vetten in celmembranen aanvallen, wat resulteert in brozere en meer doorlaatbare celwanden. Dit maakt cellen kwetsbaar voor schade van buitenaf en kan hun vermogen om normaal te functioneren beperken.

Wanneer dit ‘stelen’ van elektronen uit de hand loopt en er een opeenstapeling van schade ontstaat, spreken we van oxidatieve stress.

Wat zijn de gevolgen van oxidatieve stress?

Oxidatieve stress kan een behoorlijke impact hebben op de gezondheid van onze cellen en organen. Als vrije radicalen ongecontroleerd blijven, beschadigen ze celstructuren. Dit beïnvloedt niet alleen hoe goed onze organen kunnen functioneren, maar versnelt ook het verouderingsproces. Het resultaat is dat het lichaam eerder tekenen van slijtage vertoont en minder efficiënt werkt.^1,2,3

Daarnaast verstoort oxidatieve stress de nauwkeurige communicatie tussen cellen. Vooral in hoe ze signalen versturen die belangrijk zijn voor het reguleren van immuunresponsen en onstekingsprocessen. Als deze communicatieketens worden verstoord, kan het lichaam overreageren op kleine problemen of onvoldoende reageren op echte bedreigingen, met alle gevolgen van dien.⁴

Al deze verstoringen kunnen het moeilijker maken voor je lichaam om normaal te functioneren, wat alles een beetje zwaarder maakt. Oxidatieve stress wordt dan ook vaak in verband gebracht met allerlei chronische ziekten. Hoewel het niet direct zegt dat het ene het andere veroorzaakt, wijzen veel studies erop dat lang aanhouden van veel oxidatieve stress kan bijdragen aan het ontstaan van bepaalde gezondheidsproblemen.^1,2,3,4

Wat is de rol van antioxidanten?

Antioxidanten zijn stoffen die ons lichaam helpen beschermen tegen schade door vrije radicalen. Ze werken door een elektron af te staan aan deze instabiele moleculen, waarmee ze effectief de keten van reacties stoppen die anders onze cellen en weefsels zouden beschadigen. In tegenstelling tot vrije radicalen, worden antioxidanten niet reactief na het afstaan van een elektron.^1,2

Antioxidanten zijn dus essentieel voor het behouden van gezonde cellen door de schadelijke kettingreacties van oxidatieve stress te onderbreken. Ons lichaam produceert zelf een aantal krachtige antioxidanten, zoals glutathion, superoxide dismutase, en catalase. Deze zijn gespecialiseerd in het neutraliseren van vrije radicalen die tijdens normale lichaamsprocessen worden geproduceerd.¹

Naast de antioxidanten die ons lichaam zelf maakt, zijn ze ook volop aanwezig in fruit, groenen, noten en zaden. Deze voedingsmiddelen bevatten vitaminen en mineralen zoals vitamine C, vitamine E en selenium, die allemaal antioxidatieve eigenschappen bezitten.²

Wat kun je zelf doen tegen oxidatieve stress?

Oxidatieve stress lijkt onvermijdelijk in ons drukke, moderne leven en de toenemende blootstelling aan chemische stoffen. Maar je kunt zeker maatregelen nemen om het effect ervan op je lichaam te minimaliseren.

1. Beperk je blootstelling aan vervuiling en chemicaliën: kies waar mogelijk voor biologische voeding die minder bestrijdingsmiddelen bevatten. Ook kun je het gebruik van een luchtreiniger in huis overwegen.
2. Smeer je in en zoek de schaduw op: bescherm je huid tegen te veel zon met een goede zonnebrandcrème en probeer tijdens piekuren de schaduw op te zoeken.
3. Rook niet en beperk alcohol: roken en te veel alcohol dragen bij aan de blootstelling en vorming van vrije radicalen. Stoppen met roken en matigen met alcohol kan deze bronnen van oxidatieve stress aanzienlijk verminderen. Lees ook ons blog over de gevolgen van roken.
4. Eet slim: zorg voor antioxidantrijke voeding in je dieet. Denk aan bessen, noten, donkergroene groenten en felgekleurde vruchten. Er schijnt een link te zijn tussen hoe kleurrijk groenten en fruit zijn en het gehalte aan antioxidanten!⁵
5. Blijf actief: waar acute, intensieve lichaamsbeweging kan zorgen voor meer vrije radicalen, kan regelmatige lichaamsbeweging juist zorgen voor meer lichaamseigen antioxidanten.⁶ Daarnaast is dit ook nog eens goed voor je stressniveau.

Tot slot: evenwicht en natuurlijke bescherming

Nu we meer weten over de invloed van vrije radicalen en oxidatieve stress op het lichaam, is duidelijk dat het managen ervan heel belangrijk is. Simpele veranderingen in onze dagelijkse routines, zoals gezonder eten, slim zonnen en het vermijden van rook, kunnen al een groot verschil maken. Zo houden we met onze keuzes voor voeding en leefstijl ons lichaam sterk tegen de invloeden van buitenaf.

Meer advies nodig over een gezonde leefstijl?

Onze productadviseurs beantwoorden graag al jouw vragen en geven gratis advies op maat.

Vraag gratis advies aan

Britt

Productadviseur